De kortste weg van A naar B is niet altijd de beste. Vaak is het zinvoller om met een bocht naar de toekomst te reizen. Dat kan voelen als een omweg maar onderweg kom je veel nieuwe inzichten en verhalen tegen die je helpen het maximale eruit te halen.

‘Met goede moed voortmodderen’

Thijs Kuipers, wethouder gemeente Horst aan de Maas: “Het hele RES-proces voelt als een optimaal lerende organisatie. Dat heb ik bij geen enkele andere portefeuille. Die openheid en gelijkwaardigheid is in de start heel helpend. Er zit ook positieve energie in. Vrijwel iedereen deelt inmiddels het inzicht dat we dit heel breed en gezamenlijk moeten aanpakken. Ik heb niet de indruk dat partijpolitiek nog een grote rol speelt bij het thema duurzaamheid. 

De leersessies met andere RES-regio’s waren heel behulpzaam. Dan zie je dat iedereen aan het modderen is en voel je je niet zo alleen. Het ei van Columbus heb ik er niet gevonden, maar misschien bestaat dat ook niet. We hebben wel handvatten gekregen om methodisch en sociaal te innoveren in de manieren waarop we de RES in Horst aan de Maas aanpakken.

Het begin is er dus. Maar we slagen er nog niet voldoende in om de synergie tot stand te brengen die nu nodig is om grotere stappen te zetten. Straks is die echt nodig om goed om te gaan met de spandoeken en de politieke lobby. Toch ben ik optimistisch. Er komt geld uit het klimaatakkoord beschikbaar, we kunnen gaan bouwen aan een nog sterker team met de juiste deskundigheid. Mijn motto is dan ook: niet wanhopen, maar met goede moed voortmodderen!”

‘Gaandeweg leer je dat iedereen aan het modderen is en voel je je niet zo alleen. Ik heb het ei van Columbus niet gevonden, maar misschien bestaat dat ook niet’

Ongeduld is improductief

Wie inziet welke fundamentele veranderingen nodig zijn om echte vernieuwingen tot stand te brengen, kan al snel zijn geduld verliezen. De data en ervaringen spreken toch voor zich, er is zo weinig tijd en de ‘anderen’ vertragen het proces. De verleiding is dan groot om de weg van situatie A naar situatie B snel door te willen drukken. “Ongeduld werkt in een transitieproces heel improductief”, zegt Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse vereniging voor Duurzame Energie. “Het doet me denken aan die Amerikaanse toerist die steeds harder gaat praten tegen een Franse ober die hem niet verstaat. Hoe harder de Amerikaan zijn bestelling toeschreeuwt, des te halsstarriger de Franse ober. Het nettoresultaat: twee boze mannen en geen eten op tafel.” Waarmee hij maar zeggen wil dat de kortste weg niet altijd de beste is om je doel te bereiken.

Learning journey

Bij grote veranderingen geldt hetzelfde. Vaak is het zinvoller om via een bocht naar de toekomst te reizen. Dat kan voelen als een omweg maar onderweg kom je veel nieuwe inzichten en verhalen tegen die je helpen het maximale eruit te halen. De Amerikaanse Wetenschapper Otto Scharmer noemt dit reizen met een bocht een learning journey, ook wel de U-theorie genoemd. Het is eigenlijk niet zozeer een theorie als wel een procesmodel voor veranderen in grofweg drie stappen: zien (waarnemen) >> bespreken (reflecteren) >> doen (actie). 

Van hoofd naar hart

In de eerste stap wordt van leiders, teams en medewerkers gevraagd van hoofd naar hart te gaan. Door jezelf te verplaatsen in de ander, bijvoorbeeld door goed te luisteren of bij elkaar op bezoek te gaan, kan je betrokkenheid tot het onderwerp veranderen. Zo kun je samen op zoek naar het gedeelde verlangen naar de wereld van B. Bij de Regionale Energie Strategie zou dat gedeelde verlangen kunnen zijn: wij willen samen naar een energiesysteem dat niet ten koste gaat van de planeet.

De tweede stap in het U-proces vraagt van alle partijen om zich persoonlijk met de reis naar B te verbinden. In gesprekken over het hoe, deel je niet alleen de data en kennis maar ook je betrokkenheid. Zo doorbreek je vaste patronen en kun je samen tot nieuwe ideeën komen die je nooit zou zijn tegengekomen als je de kortste weg had genomen. Dan is tenslotte het komen tot gedragen besluiten niet zo moeilijk meer en kun je samen in actie komen. Dat is de derde stap in het U-proces

2 heikele kwesties 

#1 “We moeten samen door de bocht en dat proces is niet gebaat bij al te veel pressure. Tijd is een grote vijand van een zorgvuldig RES-proces.” (Nathalie Delorme, Communicatieadviseur energieregio’s Noord-Holland Noord en Noord-Holland Zuid)

#2 “In het begin produceerde NP RES handige tools voor het overlegproces in de regio’s. Dat werkte niet altijd goed omdat die interventies niet in samenspraak met de regio’s tot stand waren gekomen. Je moet dus ook het maakproces van zo’n tool als resultaat zien. Het gaat wat langzamer maar het is vele malen effectiever.” (Theo van Bruggen, programmamanager RES bij RVO)

Harm Luisman, lid van het Interbestuurlijk Management Team: “Denk niet te snel dat je elkaar begrijpt. Je moet elkaars pijn echt kunnen voelen om een stap verder te komen. Persoonlijk vind ik het gewoon tof om de grote problemen van ons land mee te helpen oplossen. Daarom wil ik betrokken zijn bij dit RES-proces.” 

Kristel Lammers, directeur van NP RES: “Er bestaat geen ideale schaal van organiseren, dus we hebben gezegd: we doen het met wat er is en we gaan gewoon op weg.”

Nathalie Delorme, Communicatieadviseur energieregio’s Noord-Holland Noord en Noord-Holland Zuid: “De samenwerking tussen al die verschillende partijen heeft echt heel veel gebracht. Daar gaan we van profiteren bij de uitvoering van de RES-plannen.” 

Olof van der Gaag, Voorzitter NVDE: “Ongeduld is improductief in deze transitie. Je moet leren elkaars taal te spreken en te begrijpen.”